شیراز، شهر شعر و ادب، همچنین میزبان گنجینه‌ای از میراث دینی و معنوی است که در دل خود نهفته دارد. این شهر، که به خاطر باغ‌های بی‌نظیر، ادبیات غنی و معماری باشکوهش شناخته شده است، در روز شیراز به عنوان یک مرکز مهم گردشگری زیارت و مذهبی، جایگاه ویژه‌ای پیدا می‌کند.

امامزادگان و مساجد شیراز: محوریت گردشگری مذهبی

امامزادگان و مساجد شیراز، نه تنها به عنوان مکان‌هایی برای عبادت و تفکر معنوی، بلکه به عنوان نمادهایی از هنر اسلامی و معماری، برای گردشگران داخلی و خارجی جذابیت دارند. این بناهای مقدس، که هر کدام داستان‌ها و افسانه‌های خود را دارند، باعث شده‌اند که شیراز به عنوان یکی از مقاصد اصلی گردشگری دینی در ایران شناخته شود.
یکی از مهم ترین دلایل قرار گرفتن شیراز در کانون گردشگری کشور، وجود امامزادگان واجب التعظیم در این شهر و همچنین قرار داشتن حدود دوهزار بقعه و امامزاده در استان فارس است.

روز شیراز: جشنواره‌ای از فرهنگ و معنویت

روز شیراز، که هر ساله با شکوه و جلال خاصی برگزار می‌شود، فرصتی است برای بازدید از این مکان‌های مقدس و آشنایی با فرهنگ و تاریخ غنی این شهر. گردشگران می‌توانند در این روز، شاهد مراسم‌های مذهبی، شنیدن داستان‌های عرفانی و تجربه معنویت در محیطی که تاریخ و مدرنیته در آن در هم آمیخته‌اند، باشند.

شیراز، قطب گردشگری مذهبی

روز شیراز، با تأکید بر اهمیت امامزادگان و مساجد، نه تنها به حفظ و ارتقاء میراث فرهنگی و دینی کمک می‌کند، بلکه به تقویت پیوندهای میان فرهنگ‌ها و ادیان مختلف نیز می‌انجامد. این روز، به عنوان یک رویداد مهم در تقویم گردشگری ایران، نقش مهمی در معرفی شیراز به عنوان یک مقصد گردشگری دینی دارد و زمینه‌ساز تجربه‌های فراموش‌نشدنی برای گردشگران است.
در ادامه مقاله درباره روز شیراز و اهمیت گردشگری دینی در شیراز، به توصیف بیشتری از امامزادگان و مساجد و نقش آن‌ها در جذب گردشگران می‌پردازیم:

امامزادگان شیراز: میراثی از ایمان و هنر

امامزادگان شیراز، با معماری منحصربه‌فرد و تزئینات داخلی خیره‌کننده، نمونه‌های برجسته‌ای از هنر اسلامی هستند. این بناهای مقدس، که محل دفن فرزندان و نوادگان ائمه شیعه می‌باشند، مکان‌هایی برای عرض ادب و احترام به ساحت مقدس این شخصیت‌های دینی هستند. امامزاده شاهچراغ، سید علاءالدین حسین و امامزاده علی بن حمزه، نمونه هایی از این امامزادگان هستند که هر ساله میزبان هزاران زائر و گردشگر می‌باشند.

حرم شاهچراغ علیه السلام

حرم شاه‌چراغ آرامگاه احمد بن موسی فرزند امام موسی کاظم(ع) و برادر امام رضا(ع) معروف به شاه‌چراغ.
لقب شاه‌چراغ، اشاره به داستانِ یافتن مدفن احمد بن موسی دارد که نقل شده در محل دفن، چراغی دیده می‌شده است. این زیارتگاه علاوه بر معماری حیرت‌انگیزش، با تزیینات فوق‌العاده زیبایی از کاشی‌کاری و آینه‌کاری، شاهکار بی‌نظیری را پیش روی گردشگران و زائران قرار می‌دهد؛ به‌طوری که بسیاری از گردشگران ایرانی و خارجی آن را به‌عنوان یکی از زیباترین مساجد و آرامگاه‌های ایران می‌شناسند.

معماری حرم شاهچراغ

اولین بنای حرم مطهّرحضرت شاهچراغ(ع) را به زمان عضدالدوله دیلمی فرزند حسن ملقب به رکن الدوله از سلاطین آل بویه نسبت می دهند. (338 تا 317 هـ.ق)
تعمیرات بنای قبلی واضافه نمودن ابنیه جدید در زمان اتابکان فارس(623 تا 659 هـ.ق) به دستور امیر مقرب الدین مسعود بدر الدین وزیر اتابک ابوبکر سعد زنگی صورت گرفته است. بعداً در سال 912 هـ.ق توسط شاه اسماعیل صفوی تعمیراتی در بقعه مطهّره انجام می گیرد.
در سال 1141 هـ.ق به دستور نادر شاه افشار تعمیرات بعدی صورت می گیرد.در مورد انگیزه این اقدام مطالب مختلفی بیان شده که یکی از آنها این است که نادر شاه پیش از اینکه شیراز را از سلطه افغان ها آزاد کند نذر می نماید چنانچه بر افغانها پیروز شد؛ تعمیر هایی در شاهچراغ انجام دهد. لذا بعد از پیروزی هزارو پانصد تومان پول رایج آن زمان برای تعمیر و مقدار 720 مثقال طلای ناب جهت ساختن قندیلی در بالای ضریح اهداء می کند.
اگر چه در زلزله های شیراز به خصوص در سال های 997 و 1239 هـ.ق بخش های عمده ساختمان حرم مطهّر ویران می گردد لکن با همت مسؤولین حرم مطهّر و مردم در زمان حسینعلی میرزا حاکم فارس(1239 هـ.ق) و فتحعلی شاه قاجار (1243 هـ.ق) مرمت و بازسازی می شود. آینه کاری سقف و دیوارهای حرم نیز در سال 1305 ه.ق توسط استاد زین العابدین پایان یافته است.

امامزاده سید علاء الدین حسین علیه السلام

حسین بن موسی علیه السلام فرزند امام کاظم علیه السلام، از جمله همراهان برادرش احمد بن موسی علیه السلام بوده که در حدود سال ۲۰۲ ه.ق از مدینه عازم ایران شد و در شیراز به شهادت رسید. حسین بن موسی در برخی منابع به «سید علاءالدین حسین» ملقب گردیده است.
مقبره امامزاده سیدعلاءالدین حسین (ع) معروف به حسین کوچک فرزند امام موسی الکاظم (ع) و برادر حضرت شاهچراغ (ع) است که در میدان آستانه در جنوب شرقی بافت تاریخی شیراز واقع شده است.
بنای اصلی بقعه را قتلغ خان ساخته که در عهد مغول و تیموریان یعنی اواخر قرن هشتم یا اوایل قرن نهم والی شیراز بوده و بوستانی در محل فعلی بقعه داشته است، او پس از ظاهر شدن مزار متبرک، به ساخت بنا همت گماشته است. پس از گذر زمان بنای مذکور تخریب و دوباره در اواسط دوران صفویه احیا شد.

به ساختمان بقعه در زلزله‌های عصر قاجار صدمات شدیدی رسید به ویژه گنبد بقعه تخریب شد که توسط میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک دوباره احداث می‌شود.
آینه‌کاری داخل بقعه نیز در سال 1309 هـ.ش توسط محمدرضاخان قوام‌الملک انجام می‌گیرد. در سال 1348 هـ.ش توسط اداره کل اوقاف و امور خیریه فارس تعمیرات حرم در دستور کار قرار گرفته که این مرحله توسعه تا سال 1368 به طول انجامید.

امامزاده علی بن حمزه علیه السلام

آرامگاه علی‌بن حمزه یکی از بناهای تاریخی و مذهبی و مکان های دیدنی شیراز است. این آرامگاه متعلق به «شاه میرعلی‌بن حمزه‌بن موسی کاظم»، نوه حضرت امام موسی کاظم (ع) است. آرامگاه علی‌ بن حمزه در دوره دیلمیان و به‌‌دست امیر عضدالدوله دیلمی احداث و در دوره تیموریان بخش‌هایی از آن مرمت شد. بخشی دیگر از آن نیز در زمان پهلوی، توسط مرحوم حبیب الله جوکار و زیر نظر معمار آن دوره، آقای پیروانی تحت بازسازی قرار گرفت. ضریح منحصر‌به‌فرد این آرامگاه با خاتم کاری و قلمزنی نگاه هر ببینده‌ای را به خود جذب می‌کند و در ورودی آن با منبت‌کاری از دیگر زیبایی‌های این بقعه است.
پدر ایشان جناب حمزه بن موسی(علیه السلام) در شهر ری مدفون است و حضرت شاه عبدالعظیم حسنی(علیه السلام) از زائران و علاقمندان آن جناب بوده است و به همین دلیل حضرت شاه عبدالعظیم(علیه السلام) را در کنار این بزرگوار به خاک سپرده اند.

حرم علی بن حمزه و گردشگران خارجی

حرم علی بن حمزه(ع) در زمینه جذب توریست و گردشگر خارجی همچنین انجام برنامه های فرهنگی، عملکرد ویژه ای دارد که باید به عنوان یک الگو در کشور مطرح شود.
میزان بازدید از این بقعه متبرکه، از تعداد بازدیدهای آرامگاه سعدی و ارگ کریمخانی نیز بیشتر است؛ چرا که مبلغان مسلط به زبان های مختلف در قالب راهنمایان گردشگری در حرم فعالیت دارند و این موضوع ضرورت توجه بیشتر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و شهرداری و اداره اوقاف به این مکان ارزشمند مذهبی_تاریخی را بیشتر می کند.

مساجد شیراز: معماری و عبادت در هم‌آمیخته

مساجد شیراز، از جمله مسجد نصیرالملک با شیشه‌های رنگی خود که نور را به صورت بازی‌های نوری فوق‌العاده در فضای داخلی منعکس می‌کند، نه تنها مکان‌هایی برای نماز و عبادت، بلکه گالری‌هایی از هنر اسلامی هستند. مسجد وکیل، با معماری عظیم و ستون‌های سنگی خود، نمایانگر قدرت و شکوه دوران زندیه است.

مسجد جامع عتیق شیراز

مسجد جامع عتیق شیراز کهن‌ترین مسجد در شیراز و سومین مسجد ایران از نظر دیرینگی است که تاریخ ساخت آن به سال ۲۸۱ق (روزگار صفّاریان) بازمی‌گردد. این مسجد در طول تاریخ، جایگاه مهمی برای گردهمایی مردم شیراز بوده و شخصیت‌هایی چون حافظ شیرازی در قرن هشتم نیز در آن حاضر می‌شده‌اند.

خدای‌ْخانه/ دار المصحف

در میان بخش‌های گوناگون این مسجد، بنایی قرار دارد که آن را از دیگر مساجد کهن متمایز می‌کند. این ساختمان سنگی مستطیل‌شکل در میانۀ صحن مسجد «خدای‌خانه» نام دارد و به منظور نگهداری و خواندن قرآن کریم ساخته شده و به همین خاطر، به آن «دار المصحف»/ «بیت المصحف» نیز می‌گویند.

مسجد وکیل شیراز

مسجد وکیل یا مسجد سلطانی از بناهای مذهبی دوره زندیه در شیراز است و اهمیت آن به دلیل وجود جلوه‌های هنری از جمله کاشی‌کاری، مُقَرنَس‌کاری و میناکاری در معماری مسجد است و امروزه کاربری گردشگری دارد.

کتیبه‌های موجود در بخش‌های مختلف مسجد، نشان از این دارد که توسط شیعیان ساخته شده است. مسجد، طرحی دو ایوانی دارد و دارای دو طاق و دو شبستان است. این بنا در سال ۱۳۱۱ش در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. مسجد وکیل اکنون در اختیار سازمان اوقاف و امور خیریه است و مرمت آن با همکاری سازمان میراث فرهنگی صورت می‌گیرد. این مکان به مدت ۱۰ سال محل برگزاری نماز جمعه شیراز بوده‌ است.

مسجد نصیرالملک شیراز

مسجد نَصیرُالمُلْک از مساجد تاریخی شیراز است که در سال ۱۲۹۳ق به‌دست حسنعلی‌خان نصیرالملک ساخته شد. این مسجد به‌دلیل نورهای رنگارنگی که از پشت شیشه‌های رنگی آن در طول روز شکل می‌گیرد و به فضای مسجد، جلوه و زیبایی می‌بخشد، معروف است. مسجد نصیرالملک در سال ۱۳۴۴ش جزو فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده و دارای موقوفه‌ای است که صرف نگهداری مسجد و مجالس عزاداری در ماه‌های محرم و صفر می‌شود.

گردشگری دینی در شیراز: فرصتی برای تعامل فرهنگی

گردشگری دینی در شیراز، فرصتی است برای گردشگران و توریست ها، تا با فرهنگ و آداب و رسوم مردم این خطه آشنا شوند. این تعامل فرهنگی، به ویژه در روز شیراز، باعث می‌شود تا گردشگران بتوانند درک عمیق‌تری از اسلام و تاریخ غنی ایران کسب کنند.

شیراز، پلی بین گذشته و حال

روز شیراز، با تأکید بر امامزادگان و مساجد، نه تنها به حفظ میراث دینی کمک می‌کند، بلکه به عنوان پلی بین گذشته و حال عمل می‌کند و امکان مشارکت در تجربه‌های معنوی را برای گردشگران فراهم می‌آورد. شیراز، با تلفیقی از تاریخ و مدرنیته، به عنوان یکی از مقاصد برتر گردشگری دینی، همچنان درخشان باقی می‌ماند.

جمع‌بندی

شیراز، با داشتن امامزادگان و مساجدی که هر کدام داستانی از تاریخ و هنر ایران را در خود جای داده‌اند، می‌تواند تجربه‌ای ناب و به یادماندنی برای هر گردشگر دینی باشد. این شهر، با میراث دینی و فرهنگی خود، پلی است میان گذشته و حال، که بازدیدکنندگان را به سفری در زمان دعوت می‌کند.
شهر شیراز در کنار گردشگری مذهبی ظرفیت بسیار ویژه ای در موضوع گردشگری دینی دارد که می توان با اهتمام به توسعه اماکن مقدس غیر اسلامی مقدمه توسعه و رونق آنها را فراهم آورد.
امید است گفتمان گردشگری دینی در کنار گفتمان گردشگری مذهبی و زیارت در کشور عزیزمان ایران به مرور زمان بتوان به جایگاه درخور و شایسته اش برسد.
از کلیساها و کنیسه های شیراز چه می دانید؟